SZKOLENIA

[*TeReSa*]

Witam, mam pytanie, otrzymałam wywiad alimentacyjny z osobą zobowiązaną do płacenia za pobyt matki w DPS. Dochód na osobę przekracza 300% kryterium ale od razu w wywiadzie znajduje się prośba o zwolnienie całkowite z odpłatności. Czy muszę wydać decyzję o ponoszeniu odpłatności i później o zwolnieniu czy od razu mogę wydać decyzję o zwolnieniu z odpłatności??? Pomóżcie proszę?

[obserwator]

Szanowna Pani,
na wstepie wyjaśnię, że nie jestem pracownikiem pomocy społecznej, ani prawnikiem - ale jestem niejako po drugiej stronie: przypadek typu: wyrodny rodzic / przemoc / niealimentacja / rozwód ponad 40 lat temu - a teraz pomoc społeczna prowadzi postępowanie aby płacić za takiego osobnika.
Jeśli chodzi o kwestie orzecznictwa w sprawie zwolnień - to polecam post na dps-forum "wyrodny rodzic a opłata za dps".

UWAGA: odpowiedz jest długa - podzielę na dwie

Jeśli chodzi o Pani problem, to są - wedle mojej wiedzy - dwie linie orzecznicze:

1. Najpierw decyzja o odpłatności, ona się musi uprawomocnić - potem dopiero zwolnienie.
2. W jednej decyzji należy zarówno wyliczyć opłaty, jak i zwolnić.

Nie mam danych do linii 1 - ale na pewno takie orzeczenia są. Orzeczenie z linii 2 - wkleję na końcu postu.

Wydaje się więc, że są dwa sposoby interpretowanie tego przepisu. Tu jednak warto pamiętać o art 7a k.p.a. (obowiązuje od czerwca 2017), zgodnie z którym kiedy nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć treści normy prawnej, trzeba wybrać interpretację korzystniejszą dla strony. Wydaje się więc, że art 7a kpa zdecydowanie skłania do wyboru drogi 2 (tak, jak chyba Pani planuje zrobić). Oprócz art 7a kpa można wskazać też inne, np art 8 kpa mówi o budowaniu zaufania etc. Jest też kwestia szybkości postępowania. A więc jest szereg bardzo poważnych argumentów na rzecz drugiej procedury.

W naszym wypadku odwołaliśmy się do SKO w Warszawie (ze względu na zignorowanie wniosku o zwolnienie) - i wygraliśmy (a było to jeszcze zanim obowiązywał art 7a kpa). SKO zaleciło, aby WCPR w JEDNEJ DECYZJI wyliczyło odpłatność i rozpatrzyło kwestię zwolnienia.

Ludzka życzliwość też nakazuje od razu to rozpatrzeć, bo zapewniam, że otrzymanie wyroku ekonomicznej śmierci na niewinną rodzinę (i całkowite zignorowanie wniosku o zwolnienie) jest porażającym doświadczeniem.

Poniżej wklejam orzeczenia - jest ich dużo. Niekiedy są to tylko odwołania do orzeczeń (one na ogół cytują tę głwną frazę). Jednak sporo orzeczeń po prostu bezpośrednio odnosi się do problemu i go rozstrzyga na korzyść obywatela (dalsza częśc w drugiej odpowiedzi)

1. Explicite kwestę „mechaniczności” decyzji podejmuje się w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu IV SA/Wr 562/08 z 21.05.2009: „Niezależnie do tego należy zwrócić uwagę na to, że sposób wyliczenia wysokości odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej, obciążającej osobę zobowiązaną w świetle ustawy do jej ponoszenia ustawy, nie może sprowadzać się wyłącznie do mechanicznej, matematycznej operacji rachunkowej, polegającej z jednej strony na ustaleniu wysokości dochodów członków rodziny osoby zobowiązanej do ponoszenia odpłatności, a z drugiej strony na ustaleniu wysokości przekroczenia przyjętego w ustawie kryterium dochodowego.”
2. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem I OSK 204/10 z dnia 9.06.2010 dokonał wykładni tego, czy kwestia wskazania osób zobowiązanych, ustalenia kwot opłaty oraz ew. zwolnienia, zgodnie z art. 64 u.p.s. może być rozstrzygnięta w jednej decyzji. Czytamy tam: „To w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1, doznają konkretyzacji powołane przepisy ustawy poprzez: określenie kwoty opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, wskazanie osoby (osób) zobowiązanych do jej ponoszenia z kręgu podmiotów wymienionych w ww. przepisach, ustalenie przypadających na nich kwot opłaty oraz ew. zwolnienie, stosownie do art. 64, w całości lub w części z ustalonej opłaty. ”

[obserwator]

To jest dalszy ciąg orzeczeń:
3. Wyrok WSA w Warszawie VIII SA/Wa 1097/10 z dnia 24.03.2011.
4. WyrokWSAw Warszawie VIII SA/Wa 1098/10 z dnia 24.03.2011.
5. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego I OSK 653/12 z dnia 30.10.2012
6. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego I OSK 2726/12 z dnia 13.05.2013
7. Wyrok WSA w Krakowie III SA/Kr 1863/12 z dnia 19.11.2013
8. Wyrok WSA w Warszawie I SA/Wa 1449/13, z dnia 11.02.2014
9. W wyroku II SA/Bk 38/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku z „Jeszcze inaczej rzecz ujmując stwierdzić trzeba, że decyzja ustalająca opłatę wydawana na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s. konkretyzuje krąg osób zobowiązanych do jej ponoszenia, przypadające na nie kwoty opłaty oraz ewentualne zwolnienia z ustalonej opłaty w całości lub w części (stosownie do treści art. 64 u.p.s.).”
10. WSA w Olsztynie II SA/Ol 748/14 z dnia 5.08.2014, g : „Podnieść także należy, że w art. 64 u.p.s. przewidziana jest możliwość zwolnienia osoby wnoszącej opłatę częściowo lub w całości. O takim zwolnieniu – jak wskazano wyżej – można orzec także w decyzji ustalającej opłatę
11. Wyrok wsa w Białymstoku II SA/Bk 449/14, z dnia 25 września 2014 r.
12. Wyrok WSA we Wrocławiu IV SA/Wr 194/14 z dnia 17.09.2014.
13. WSA we Wrocławiu w wyroku IV SA/Wr 357/14 z dnia 30.12.2014, "Jak już wyżej wyjaśniono, to w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, doznają konkretyzacji powołane przepisy ustawy poprzez: określenie kwoty opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, wskazanie osoby (osób) zobowiązanych do jej ponoszenia z kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy ww. przepisach, ustalenie przypadających na nich kwot opłaty oraz ewentualne zwolnienie, stosownie do art. 64 ustawy, w całości lub w części z ustalonej opłaty .”
14. Wyrok WSA w Warszawie, VIII SA/Wa 1040/14 z dnia 2.04.2015.
15. Wyrok WSA w Łodzi II SA/Łd 219/15 z dnia 7.05.2015.
16. Wyrok WSA we Wrocławiu IV SA/Wr 906/14 z dnia 12.05.2015
17. Wyrok WSA w Poznaniu II SA/Po 991/15 z dnia 15.12.2015.
18. Wyrok WSA w Gdańsku III SA/Gd 869/15 z dnia 25.02.2016 „W trakcie postępowania w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej prowadzonego na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy organ administracji winien także rozpoznać złożone wnioski o całkowite i częściowe zwolnienie z opłaty o jakich mowa w art. 64 ustawy
19. NSA I OSK 3187/14 z dnia 16.06.2016 (potwierdzający wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu SA/Wr 194/14 dnia 17.09.2014.) potwierdza obowiązywanie przytoczonej wcześniej wykładni dokonanej przez NSA w 2010.
20. Takie rozumienie przyjmuje też wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi II SA/Łd 366/16 z dnia 29.09.2016. Wprawdzie nie rozważa w jawny sposób akurat tej kwestii, jednak badana jest tam sprawa podobnego typu, w której rozstrzygnięcie wysokości opłaty i kwestii zwolnienia zostało wydane w jednej decyzji. WSA w Łodzi taki sposób procedowania akceptuje i uznaje za poprawny (zgodnie z prezentowanymi wcześniej orzeczeniami).
21. NSA w wyroku I OSK 410/15 z 14.10.2016. „Wbrew zarzutom skarżącego kasacyjnie, dopuszczalne jest rozstrzygnięcie w jednej decyzji o ustaleniu obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej i o odmowie zwolnienia z tejże opłaty . Przyjęciu takiego stanowiska za prawidłowe nie stoi na przeszkodzie fakt zawarcia przez ustawodawcę materialnoprawnych przesłanek ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej (art. 61 u.p.s.) oraz przesłanek zwolnienia od tego obowiązku (art. 64 up.s.) w odrębnych przepisach u.p.s.”
22. Takie samo stanowisko reprezentuje WSA w Olsztynie, wyrok II SA/Ol 1200/16 z dnia 22.11.2016, gdzie czytamy, iż: „Nie można się również zgodzić z twierdzeniem zawartym w odpowiedzi na skargę, że kwestia zwolnienia z opłaty może być rozpatrywana dopiero po wydaniu decyzji o obowiązku ponoszenia opłaty i jej wysokości”.

Pozdrawiam!

[jacek - nie z OPS]

Wielkie dzięki Obserwatorze za wielką pracę, która wykonałaś. Wielokrotnie już korzystałem z Twoich wpisów na różnych forach. Wskazane informacje są bardzo cenne (aczkolwiek niekiedy okażą się skuteczne dopiero w Sądzie Administracyjnym). Nawiasem mówiąc kolejność: decyzja o odpłatności i później decyzja o zwolnieniu może mieć w niektórych przypadkach sens (jest to jednak dla osoby ubiegającej się o zwolnienie straszną torturą bo przedłuża całą procedurę, szczególnie jeśli to dotyczy opłat za wyrodnego rodzica). Po prostu przy takiej kolejności procedowania nie ma możliwości "przerzucenia" kwoty opłaty przypadającej na osobę zwolnioną na inne niezwolnione z odpłatności osoby. Czasem organ próbuje najpierw zwolnić osobę, którą i tak zwolnić z odpłatności musi (bo np. art 64a u.p.s.), a potem wyliczać obciążenie pozostałych osób, tak jakby ta zwolniona w ogóle nie istniała (opłata pozostałych osób zawiera również opłatę, którą wnosiłaby właśnie ta osoba zwolniona). Oczywiście jest to bezprawne (art. 103 ust. 2 u.p.s. działa także przy decyzji z art. 59 ust. 1 u.p.s.) i sądy taką praktykę utrącają. Jeżeli ktoś byłby w podobnej sytuacji (którąś osobę zwolniono z opłaty i tę część "przekierowano" na pozostałe osoby), to niech skorzysta z orzeczeń:
Wyrok WSA w Gdańsku, sygn. akt III SA/Gd 665/15
Wyrok WSA w Gdańsku, sygn. akt III SA/Gd 869/15
Wyrok WSA w Warszawie, sygn. akt I SA/Wa 438/18
To ostatnie orzeczenie jest bardzo ważne, bo wydane już po uchwale NSA z 11.06.2018 r. i zawiera bardzo istotną wykładnię odnośnie art. 103 ust. 2 u.p.s. przy wydawaniu decyzji o odpłatności na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s. wobec osób obowiązanych.

Pozdrowienia!

[obserwator]

Dziękuję za miłe słowa. Kiedy obserwuje się rzeczywistość - tzn. los ofiar w zetknięciu z organami administracji to jest to porażające. I myślę, że jest to też wręcz obrazą dla tych pracowników pomocy społecznej, których jest pewnie 99%, którzy NAPRAWDĘ pomagają słabszym, ludziom w trudnej sytuacji - a nie są gminnymi egzekutorami haraczu (bo niekiedy trudno ich inaczej nazwać). Mam nadzieję, że samo środowisko jakoś będzie się oczyszczać - zresztą np. Federacja Socjalnych podejmowała działania aby ratować ofiary złego dzieciństwa przed organami gmin. Trudność jest oczywiście na poziomie Ministerstwa Rodziny, które broni status quo, gdyż to zapewnia większe przychody dla gmin (można ściągać opłaty z ofiar wyrodnych rodziców w "majestacie prawa"). Jest gotowa nowelizacja ups - zmiany są oczywiście pozorne i czysto kosmetyczne. Ale jestem przekonany, że do wielu ludzi można dotrzeć - przecież większość pracowników tych instytucji też myśli normalnie, tylko często nie mają wiedzy i tkwią w złych nawykach (i podlegają naciskom z góry na maksymalizację przychodu gminy...)
Pozdrawiam!

[aniad.]

Witam,
Przeczytałam wątek i dość podobną mam sytuację. U mnie córka przekracza 300%, ale ze względu na postanowienie sądu o rozwodzie rodziców i wyroku sądu za znęcaniu się nad rodziną złożyła wniosek o zwolnienie całkowicie z odpłatności za pobyt ojca w DPS. Dopiero zaczęłam pracę i to moja pierwsza sprawa i nie wiem jak ugryźć temat. Widzę, że muszę wydać dwie decyzje, jedna o ustaleniu odpłatności i druga o zwolnieniu. Czy w pierwszej decyzji wskazuję kwotę jej odpłatności? Czy może ktoś umieścić wzór, abym mogła zobaczyć jak taka decyzja wygląda.
Pozdrawiam.

[obserwator]

Nie jestem pewien, czy musi Pani wydać dwie decyzje. Tak było w poprzednim stanie prawnym (przed 4.10.2019). Teraz brzmienie art 64 jest zmienione i jest już nawet orzeczenie WSA w Łodzi II SA/Łd 414/20 z dnia 9.09.2020 które potwierdza, że zwolnienie z opłat może być na każdym etapie, nawet przed wyliczeniem płatności. Takie też było uzasadnienie zmiany w ustawie - aby ludzi którzy się kwalifikują do zwolnienia nie torturować oczekiwaniem (które może trwać wiele miesięcy, bo np. inne osoby nie dostarczą dokumentów i nie można wyliczyć płatności).
Tak więc jeśli Pani chce faktycznie udzielić zwolnienia, to moim zdaniem można to zrobić. Wywiad środowiskowy jest potrzebny oczywiście (ale tak naprawdę po to, aby można było poprawnie wyliczyć opłatę ew. innym osobom).
Jeśli Pani zwolni na mocy art 64a (rozumiem, że jest w tym wypadku wyrok sądowy) to tym bardziej nie ma sensu i potrzeby wyliczanie opłat.

Nie znam niestety wzoru decyzji.
pozdrawiam